Isto
é máis que unha crise económica e de réxime: é unha crise de
civilización
Os
cidadáns e cidadás europeos, na súa gran maioría, asumen a idea
de que a sociedade de consumo actual pode “mellorar” cara ao
futuro (e que debería facelo). Mentres tanto, boa parte dos
habitantes do planeta esperan ir achegándose aos nosos niveis de
benestar material. Con todo, o nivel de produción e consumo
conseguiuse á custa de esgotarmos os recursos naturais e
enerxéticos, e rompermos os equilibrios ecolóxicos da Terra.
Nada
disto é novo. As investigadoras e os científicos máis lúcidos
levan dándonos fundados sinais de alarma desde principios dos anos
setenta do século XX: de proseguirmoa coas tendencias de crecemento
vixentes (económico, demográfico, no uso de recursos, xeración de
contaminantes e incremento de desigualdades) o resultado máis
probábel para o século XXI é un colapso civilizatorio.
Hoxe
acumúlanse as noticias que indican que a vía do crecemento é xa un
xenocidio a cámara lenta. O declive na dispoñibilidade de enerxía
barata, os escenarios catastróficos da mudanza climática e as
tensións xeopolíticas polos recursos mostran que as tendencias de
progreso do pasado están a crebarse.
Fronte
a este desafío non abondan os mantras cosméticos do desenvolvemento
sustentábel, nin a mera aposta por tecnoloxías ecoeficientes, nin
unha suposta “economía verde” que encobre a mercantilización
xeralizada de bens naturais e servizos ecosistémicos. As solucións
tecnolóxicas, tanto á crise ambiental como ao declinio enerxético,
son insuficientes. Alén diso, a crise ecolóxica non é un tema
parcial senón que determina todos os aspectos da sociedade:
alimentación, transporte, industria, urbanización, conflitos
bélicos,… Trátase, en definitiva, da base da nosa economía e das
nosas vidas.
Estamos
atrapados na dinámica perversa dunha civilización que se non crece
non funciona, e se crece destrúe as bases naturais que a tornan
posíbel. A nosa cultura, tecnólatra e mercadólatra, esquece que
somos, de raíz, dependentes dos ecosistemas e interdependentes.
A
sociedade produtivista e consumista non pode ser sustentada polo
planeta. Necesitamos construír unha nova civilización capaz de
asegurar unha vida digna a unha enorme poboación humana (hoxe máis
de 7.200 millóns), aínda crecente, que habita un mundo de recursos
menguantes. Para iso van ser necesarias mudanzas radicais nos modos
de vida, as formas de produción, o deseño das cidades e a
organización territorial: e sobre todo nos valores que guían todo o
anterior. Necesitamos unha sociedade que teña como obxectivo
recuperar o equilibrio coa biosfera, e utilice a investigación, a
tecnoloxía, a cultura, a economía e a política para avanzar cara a
ese fin. Necesitaremos para iso toda a imaxinación política,
xenerosidade moral e creatividade técnica que logremos despregar.
Pero
esta Gran Transformación atópase con dous obstáculos titánicos: a
inercia do modo de vida capitalista e os intereses dos grupos
privilexiados. Para evitar o caos e a barbarie cara a onde hoxe
estamos a nos dirixir, necesitamos unha ruptura política profunda
coa hexemonía vixente, e unha economía que teña como fin a
satisfacción de necesidades sociais dentro dos límites que impón a
biosfera, e non o incremento do beneficio privado.
Por
sorte, cada vez máis xente está a reaccionar ante os intentos das
elites de facerlles pagar os pratos rotos. Hoxe, no Estado español,
o espertar de dignidade e democracia que supuxo o 15M (desde a
primavera de 2011) está a xestar un proceso constituínte que abre
posibilidades para outras formas de organización social.
Con
todo, é fundamental que os proxectos alternativos tomen conciencia
das implicacións que supoñen os límites do crecemento e deseñen
propostas de cambio moito máis audaces. A crise de réxime e a crise
económica só se poderán superar se ao mesmo tempo se superar a
crise ecolóxica. Neste sentido, non chegan políticas que volvan ás
receitas do capitalismo keynesiano. Estas políticas leváronnos, nos
decenios que seguiron á segunda guerra mundial, a un ciclo de
expansión que nos colocou no limiar dos límites do planeta. Un novo
ciclo de expansión é inviábel: non hai base material, nin espazo
ecolóxico e recursos naturais que o puidesen sustentar.
O
século XXI será o século máis decisivo da historia da humanidade.
Suporá unha gran proba para todas as culturas e sociedades, e para a
especie no seu conxunto. Unha proba onde se dirimirá a nosa
continuidade na Terra e a posibilidade de chamarmos “humana” á
vida que sexamos capaces de organizar despois. Temos perante nós o
reto dunha transformación de calibre análogo ao de grandes
acontecementos históricos como a revolución neolítica ou a
revolución industrial.
Atención:
a xanela de oportunidade está a pecharse. É certo que hai moitos
movementos de resistencia ao redor do mundo en prol da xustiza
ambiental (a organización Global Witness rexistrou case mil
ambientalistas mortos só no últimos dez anos, nas súas loitas
contra proxectos mineiros ou petroleiros, defendendo as súas terras
e as súas augas). Mais como máximo temos un lustro para asentarmos
un debate amplo e transversal sobre os límites do crecemento, e para
construírmos democraticamente alternativas ecolóxicas e enerxéticas
que sexan á vez rigorosas e viábeis. Deberiamos ser capaces de
gañar grandes maiorías para unha mudanza de modelo económico,
enerxético, social e cultural. Ademais de combatermos as inxustizas
orixinadas polo exercicio da dominación e a acumulación de riqueza,
falamos dun modelo que asuma a realidade, faga as paces coa natureza
e posibilite a vida boa dentro dos límites ecolóxicos da Terra.
Unha
civilización acábase e habemos de construír outra nova. As
consecuencias de non facermos nada —ou facermos demasiado pouco—
lévannos directamente ao colapso social, económico e ecolóxico.
Mais se empezamos hoxe, aínda podemos ser as e os protagonistas
dunha sociedade solidaria, democrática e en paz co planeta.
En
diversos lugares da Península Ibérica, Baleares, Canarias, Ceuta e
Melilla, e no verán de 2014
Tradución
de Xosé Veiras
Source:
Comments
Post a Comment